Ani Bebek Ölümü
Hocam ani bebek ölümü hastalığı hakkında bilgi verir misiniz ?
* Doğan her 1000 bebekten 3’ünde görülür
* %90’nı 6 ayın altındaki bebeklerde görülür
* Erkek bebeklerde kız bebeklerden daha sık görülür
* Genellikle uykuda görülür
* Genellikle kış aylarında görülür
* Genellikle düşük doğum ağırlıklı, erken doğan, ikiz bebeklerde görülür
* Ailede bir bebekte “ani bebek ölümü” olduysa aynı ailenin diğer yeni doğan bebeğinde de “ani bebek ölümü” olması normale göre daha sıktır
* Bir tek nedene bağlı bir durum değildir
* Ani bebek ölümü bir hastalık değildir. Nedeni belirlenemeyen ölümlerin genel adıdır.
Araştırmalar bir çok nedeni açıklamışsa da nedeni belirlenemeyen ölümler hala vardır. Bu sadece bebeklerde değil her insan için böyledir ve erişkinlerde de bazı hastalık ölümlerinin nedenleri belirlenememiştir.
Ani bebek ölümünün belirlenen temel nedeni “oksijensizlik” dir. Diğer nedenler dolaylı olarak “oksijensizliğe” bağlı ani bebek ölümüne sebebiyet verir.
Ani bebek ölümünün olası nedenleri araştırılmıştır. Bu araştırmalarda bebiş vefat ettikten sonra otopsi ile organları incelenmiş, geçmişe dönüp bebek ve aile bireyleri ayrıntılı araştırılmıştır. Aşılar “oksijensizliğe” neden olmaz, dolaylı olarakda ani bebek ölümüne neden olduğunu işaret eden durum hiç bir araştırmada gösterilmemiş-kanıtlanmamıştır
Tedavisi: Önlemektir
—
Ani bebek ölümü riskini neler arttırır?
1) Uyku Pozisyonu
Yüz üstü yatırma: Bebeğinizi emzirdikten sonra hemen sırt üstü yatırırsanız kusar, kustuğunu akciğerine kaçırabilir. Bu nedenle emzirme sonrası bebek 15 dakika dik tutmalı gazını çıkartmalı, emdiği sütün midesinden barsağına ilerlemesine vakit ayırmalısınız.
Özellikle erken doğumlu bebeklerde ve sırt üstü yatırılma alışkanlığı olan bebeklerin yüz üstü yatırılması ani bebek ölümüne neden olabilir
Bebekler kusacağından emzirme sonrası bir sure yüz üstü ya da yan yatırılmaları uygun denebilir. Kusmaya bağlı bu durumun ani bebek ölümüne sebep olma riski sık değildir.
Bebeğin yanında ve soluk alıp verişini yakından-birebir takip edemeyecek durumdaysanız bebeği “yüz üstü” değil “yan” yatırmalısınız. Yan yatırırken de ellerini öne alarak yüz üstü dönmesini engellemelisiniz
Kısacası bebeklerinizi evde yüz üstü yatırmanız doğru değildir
Bebekler yüz üstü yatırıldıklarında ağzı-burnu kapanabilir ve dili, ağız içi yumuşak yapıları soluk yolunun önüne gelebilir
Bebek uyutma pozisyonu eğitimi sonrası bir çok ülkede ani bebek ölümü azalmıştır
2) Uyku ortamı
Yumuşak ve pofidik uygu takımları kullanılması ani bebek ölümü riskini arttırır
Sallanan beşikler kullanılması ani bebek ölümü riskini arttırır
Sigara içen anne ile bebeğin aynı odada yatması ani bebek ölümü riskini arttırır (o anda sigara içmesede)
Bebeklerin yüzü örtüldüğünde nefes verdiği havayı yeniden içine çektiği için solunumu bozulur bu nedenle tülbentle dahi bebeklerin yüzü örtülmemelidir
3) Erken doğum – doğum kilosunun düşük olması
Erken doğan ve doğum kilosu düşük bebekleri olan aileler ani bebek ölümü riski açısından çok dikkatli olmalıdırlar. Bu bebekler normal olarakta zor uyandırıldıklarından doktorların önerisi dışında hiç kimsenin önerisine uymamalıdırlar.
4) Aile ortamı
Kalabalık aile ortamı
Düşük gelir düzeyi
Ailenin çok çocuklu olması
Annenin yaşının küçük olması (Ülkemizde ki çocuk evlilikleri çocuk istismarı ve pedofilidir. Anne yaşının küçük olması nedeni ile de ani bebek ölümü riskini ciddi ölçüde arttırır)
5) Enfeksiyonlar
Özellikle basit üst solunum yolu hastalıkları
6) Aşılanmaması
Bebeğin ilk 6 ay aşılarının yaptırılmaması ani bebek ölümü riskini arttırır
7) Bebeğin anne sütü almaması
Enfeksiyon riskini arttırarak
Bebeğin bağışıklığını azaltarak
Anne ile iletişimi azaltarak
Gelişme geriliğine neden olarak, Bebeğin anne sütü almaması ani bebek ölümü riskini arttırır
7) Bebeğin sara hastası olması
8) Hava kirliliği
9) Reflü hastalığı
10) Fazla yüksek ya da düşük oda ısısı
—
Hangi nedenlerle bebekler aniden ölebilir? Araştırmalar neler üzerinedir?
1) Bebeğin uykuda uzun sure soluk almaması:
Özellikle erken doğan bebekler dahil bebeklerde kısa sureli soluk alıp verme durur. Bunun nedeni çoğu defa soluk yolunun dar olması-tıkanmaya müsait olması-bebişin; beyin, sinir sisteminin henüz tam gelişmediği için soluk alıp verme uyarılarını iyi iletmiyor olmasıdır (Bildiğiniz gibi bebekler başını dik tutmayı, görmeyi, duymayı, konuşmayı, yürümeyide zamanla öğrenir)
Bebeğin uykuda uzun sure soluk almamasına aşılar neden olmaz
2) Bebeğin az oksijen alması:
— Bebeğin az oksijen almasıda yukarıda açıklanan “Bebeğin uykuda uzun sure soluk almaması” durumu ile bağlantılı olsada başka nedenleride vardır.
—Bebeğin organlarının çalışması için akciğerden gelen oksijene ihtiyaçları vardır. Akciğerde gebelikte anlaşılmayan iris bir akciğer hastalığı varsa, bebekte doğduktan sonra gelişen bir akciğer hastalığı varsa ani bebek ölümü gelişebilir
—- Anne gebeliğinde ya da emzirirken sigara içiyorsa ani bebek ölümü gelişebilir
— Anne uyuşturucu bağımlısıysa ani bebek ölümü gelişebilir
—- Emziren anne bebeğin soluk alıp vermesini yavaşlatacak ilaçlar kullanıyorsa ani bebek ölümü gelişebilir (Bu ilaçlardan belli olanlar hekim tarafından emziren anneye verilmez, bazıları bilinmeyen etkilerdir)
— Anne çok gençse ani bebek ölümü gelişebilir
— Bebeğin doğmadan önce anne karnında gelişme geriliği varsa ani bebek ölümü gelişebilir
3) Bebeğe bakan insanlar tarafından kasıtlı olarak boğulması ani bebek ölümüne neden olur (Ani bebek ölümünün %25’inin nedeni budur)
4) Bebeğin organlarının henüz yetersiz çalışması-birbirleri ile iletişiminin yetersiz olması
Beyin tüm organların düzenli çalışması için uyarı gönderen organdır. Oranlarda beyinden gelen uyarıyı düzgün şekilde düzenlemesi gerekir. Bebeklerde bu düzenleme gerek bebek olduğu için tam gelişmediğinden gerek fark edilmeyen bir hastalık olduğundan dolayı aksayabilir. Vücudun işleyişi bu şekildedir. Bebeğin organlarının henüz yetersiz çalışması-birbirleri ile iletişiminin yetersiz olmasında aşıların etkisi görülmemiştir.
Bu konuyu basit bir örnekle daha anlaşılır hale getirelim; Ev “Vücut”, Anne evin beyni, eşi ve çocuklarıda evin (yani vücudun) “Organları” dır. Anne yemek yapar, temizlik yapar, evi havalandırır, çamaşırları yıkar, sorunları çözer, işte çalışır ve dahası… Bu beyin ve organların (Anne, baba ve çocukların) birbirleri ile bağlantısı vardır. Eğer annede, annenin ev işlerinde bir aksaklık olursa; Örneğin anne yemek yapmazsa evin düzeni bozulur. Beslenme sorunları ortaya çıkar, beslenme sorunları sonrası hastalanan çocuklar annenin ve babanın görevlerini aksatır. Çocuklar hastalanır, baba işe gidemez, işten atılır, eve para getiremez, temizlik malzemesi alınamaz, anne hasta çocuğu ile ilgilendiği için evin diğer işlerini yapamaz. Temizlik sorunları, beslenme sorunları gün geçtikçe artar, diğer çocuklarda hastalanır, evde kavgalar olmaya başlar… Yani evin düzeni bozulur.
5) Bebeğin kalbinin hasta olması
Gerek anne karnındayken gerek doğduktan sonra gelişen kalp hastalıklarıda ani bebek ölümüne neden olur. Aşılar bebeğin kalbini hastalandırmaz aksine bu tür hastalıkların gelişmesini engeller
6) Enfeksiyonlar-Mikroplar
Bebeklerin ağzı-yemek borusu-midesi-barsakları-akciğeri-gözü-kulağı-derisi dış dünyaya açıktır (örneği beyni-idrar kesesi-karaciğeri dış dünyaya açık değildir) Bebek doğar doğmaz dünyaya açık her organı bakteri ve virüslerle dolar. Çünkü havada bakteri ve virüsler vardır. Bu mikroplar dış dünyaya açıklığı olan organları kaplar. Peki zararlı değil mi? Aksine yararlı; Bu mikropalar yararlı mikroplardır ve görevi olduğu organın yüzeyine yerleşerek kötü huylu mikropların yerleşmesini engeller. Anne sütüde bu korumada hayatidir.
Ani bebek ölümü olan bebeklerde belirlenen en sık enfeksiyon basit viral (antibiyotiklerin etkili olmadığı) üst solunum enfeksiyonlarıdır (nezle, grip) Bu enfeksiyonların tedavisinde antibiyotikler etkisizdir. Peki tedavileri nedir? Vücudun savunma sisteminin güçlendirilmesi, düzenli doktor kontrolü, ailenin bebeği dikkatli takip etmesi, doktorların önerilerine uyması, doktor olmayanların önerilerinden kaçınması en etkin tedavidir.
Ancak “ani bebek ölümü” ne neden olan bakteri net olarak gösterilememiştir.
Aşılar içinde civa vb… gibi koruyucu maddeler aşı içinde bakteri üremesin aşı yapılırken bebeğe mikrop girmesin diye vardır. Aşı ve tüm tıbbi girişimler temiz şarlarda mikrop bulaşı önlenirse ani bebek ölümüne neden olmaz. Aşı içindeki zayıflatılmış mikroplar ani bebek ölümüne sebep olamaz çünkü bebek zaten bu tür basit mikropları normaldede havadan alır öyle olsaydı tüm bebeklerin zarar görmesi gerekirdi.
7) Vücudun hammadde hastalıkları
Vücudumuz fabrika gibidir. Organlarda maddeler üretilir, başka maddelere dönüştürülür, kullanılır, fazlası atılır. Bu fabrikanın çalışmasında aksaklık olursa “Metabolik hastalık” denilen hadise gelişir. Bu hastalıklar çok çeşitlidir, genellikle ırsidir ve doğumdan itibaren vardır. Tanı ve tedavileri zor ve pahalıdır. Önelemenin yolu normal sağlıklı toplum düzenidir. Aşılar metabolik hastalıklara sebep olmaz
8) Hastalanan bebekler zor uyanır
Basit nezle-grip-ishal durumlarında, vücut gelişimi henüz tamamlanmamış 1-5 ay arası bebeklerde bu mikroplar nedeni ile vücuttan salgılanan bazı maddeler bebeğin uykudan uyanamasının daha zor ve uzun sürmesine neden olur. Buda tüm vücut sistemini, oksijen alış verişini, akciğer-kalp ve beyinin çalışması ve iletişimini bozarak ani bebek ölümü hastalığına neden olur. Aşılar bebeklerin zor uyanmasına neden olacak bu maddelerin salgılanmasına neden olmasada her durumda aileler dikkatli gözlem yapmalıdırlar.
9) “Hemoglobin F” düzeyinin yüksek olması
“Hemoglobin F de nedir” diye düşünüyorsunuzdur muhtemelen. Hemoglobin kanda bulunan ve akciğerden alıp tuttuğu oksijeni organlara taşıyan ve organların yanına geldiğinde bırakan bir maddedir. Hemoglobin tek bir çeşit değil birden çok farklı şekillerde bulunur, isimleri ve görevleride temelde aynı olsada ayrıntıda farklıdır. “Hemoglobin F” anne karnında ve erken bebeklikte yüksek, erişkinlerde ise yok denecek kadar azdır. Bebek doğduktan 1 ay sonra bu hemoglobin F’I hızla azalır ve erişkindeki değere gelir. Bu bebek hemoglobin F’i erişkin hemoglobininden (Hemoglobin-A) farklı olarak tuttuğu oksijeni bırakmaz çünkü anne karnı ile gerçek dünya farklıdır ve anne karnında ve erken bebeklikte vücudun düzeni bu farklılığa gore ayarlıdır-dengelidir-uyumludur. Ancak bu hemoglobin F denen oksijeni zor bırakan madde 1 aydan sonrada yüksek kalırsa oksijeni zor bıraktığı için ani bebek ölümü denen oksijensizliğe sebep olabilir.
Aşılar hemoglobin F’i arttırarak ani bebek ölümüne yol açmaz
—
Ani bebek ölümü riskini azaltmak için neler yapmalıyız ?
1) Bebeğin yan ya da kontrollü şekilde sırt üstü yatırılması (Doktor önerisiyle bebek yüz üstü yatırılabilir)
2) Uyanma güçlüğü olan bebeklerin; Uygun yatış pozisyonu-uygun uyku ortamı ve anne sigara içmiyorsa anne ile bebeğin birlikte yatması.
3) Bebeğin alışkanlık olarak erişkinlerle yatmaması. Yatacaksa da bebekle yatan kişinin sigara, alkol, uyuşturucu madde gibi uyanmasını zorlaştırıcı madde kullanmaması
4) Bebeğin yatırıldığı örtü ve yatağın pufuduk-yumuşak olmaması, nispeten sert malzemeden yapılması, bebeğin uyurken yatağında oyuncak bulunmaması, yüzünün örtülmemesi
5) Annelerin gebelik ve sonrasında asla sigara içmemesi (Sigara içen annenin bebeklerinde ani bebek ölümü 4 kat fazla görülür)
** Ani bebek ölümünü azaltmak için çok düşük doğum ağırlıklı ve çok erken doğan bebeklerde ev içi kalp-solunum izlem makinelerine bağlanması dışında normal bebekler ve şikayetsiz erken doğan bebeklerde ani bebek ölümü riskini azaltmak için yapılması gerekenleri uygulamak yeterlidir
—
ÇOK ÖNEMLİ BİLGİLER:
*Bebekler emzirdikten sonra 20 dakika kucakta dik pozisyonda tutulmalı sonra sırt üstü yatırılmalıdır
* Hasta bebekler uyutulduğunda yanında dikkatli bir erişkin bulunmalıdır ve bebeği takip etmelidir
* Bebekler minder, su yatağı, divan, kuzu postu, yumuşak – pufidik yataklarda yatırılmamalıdır
* Aşılar ani bebek ölümünü arttırmaz, azaltır
* Bebeğin kendi beşiğinde yatması ani bebek ölümünü arttırmaz. Erişkin yatakları bebek yataklarına göre daha fazla ani bebek ölümü ve kazalara neden olur
* Bebeğin erişkinle birlikte yatması ani bebek ölümü riskini azaltmaz
* Bebeğin yanında sigara içmesenizde derinize sinen zehirler ani bebek ölümünü arttırır
* Evde sigara içen sayısı arttıkça ani bebek ölümü riski artar
* Bebeğin yanında sigara içilmesi ani bebek ölümünü 20 kat arttırır
* Tülbentle dahi bebeklerin yüzü örtülmemelidir
* Bebekler çok sıcakta tutulmamalı, çok sıkı giydirilmemelidir
—-
Dr. Attila Alp GÖZÜBÜYÜK
www.facebook.com/cocukdoktorubilgiler
Tıp ve Sağlık Gündemi 