Hatırlarsanız Çinli bilim insanları tarafından bir yıl önce insan embriyolarının genetiğini değiştirdiklerini duyurarak, dünyayı şoka sokmuşlardı.
Şimdi yine farklı bilim insanlarından oluşan Çinli bir grup insan embriyosu üzerinde farklı bir genetik deney daha gerçekleştirmişler. (İnsan embriyosunda genetik değişiklik yapmayı sağlayan teknolojiye CRISPR deniyor.) Çin’de 2015’te yapılan deneyde genetik bir deformasyondan dolayı ortaya çıkan β-thalassaemia adı verilen bir kan hastalığını engellemek üzere, bu rahatsızlığa neden olan genlere CRISPR uygulanmıştı, Ama gen değişikliği deneyi 71 embriyodan 26’sında başarılı olabilmişti Başarılı gen değişikliklerinden bazılarında ise istenmeyen başka genetik bozulmalar da gözlemlenmişti.
Şimdi yeni gerçekleştirilen en son CRISPR deneyinde ise hastalığa neden olan genetik mutasyonları düzeltmek yerine HIV’e karşı vücudun direncini arttıracak yeni bir genetik mutasyon eklemeye çalışmışlar.
Genetik materyale eklenen mutasyon CCR5 adlı bir geni hedef alıyor. Bu gen HIV virüsünün tutunarak bağışıklık hücrelerini zayıflatmasını sağlayan bir protein üretiyor. Eğer CCR5 geni mutasyona uğrarsa vücudumuz HIV’e karşı direnç kazanabilir.
Nature dergisinde yayınlanan makaleye göre mutasyona uğrayan gen, 26 embriyodan 4’üne başarıyla eklenebildi. Başarılı vakalarda ise, istenmeyen mutasyonlara rastlanmadı.
Bu deneyin, Çin hükümetinin izin verdiği yasal düzenlemeler çerçevesinde gerçekleştirildiği yerel bir ahlak komitesi tarafından onaylandı. Deneylerde kullanılan embriyoların hiçbiri canlı değil. Yani ileride yetişkin bir insan olma potansiyeli yok. Bu tarz, zaman zaman iki spermin de genetik materyalini aktardığı anormal embriyolar yapay döllenmenin de vazgeçilmez parçalarından biri.
Kaliforniya Üniversitesi eğitim görevlisi Peter Donovan deney sonuçlarını aynı anda rahatlatıcı ve rahatsızlık verici olarak tanımlıyor. Donovan’a göre iki deneyde de %100 verimli değilse de olumlu sonuçlar alınması, ilk deneyin sonuçlarının tesadüfi olmadığının göstergesi.
Bununla birlikte bazı bioetikçi ve bilim insanı Çinli araştırmacıların bu konudaki motivasyonunu sorguluyor. Bilim dünyası CRISPR’nin insan embriyoları üzerinde denenmesi konusunda ikiye ayrılmış durumda. Bir kısım teknolojinin henüz insan embriyosu üzerinde denenmemesi gerektiğini savunuyorken, Donovan gibi, deneylerin bağışlanan embriyolar üzerinde uygulanmasının bizi çok daha hızlı sonuca götüreceğine inananlar da var.
Bu fikir ayrılığına rağmen insan embriyosu üzerinde denemelere karşı tutumun değiştiğini gözlemlemek de mümkün. Çin’de yapılan ilk deneyden sonra Kasım 2015’te ABD, Çin ve İngiltere’den akademisyenlerin katılımıyla gerçekleşen bir zirvede yetişkin birey olma ihtimali yoksa insan embriyoları üzerinde deney yapılmasının etikliği konusunda anlaşmaya varıldı.
Son deneyi gerçekleştiren Çinli grup kullandıkları yöntemin insan sağlığıyla ilgili etkili sonuçlar bulma konusunda etkili olacağıyla ilgili ısrarcı. Grup “konuyla ilgili bilimsel ve etik tartışmalar olsa da daha verimli ve etkili genetik değişiklikler için yeni teknolojiler üretmek ve geliştirmek gerekli” diyor.
Kaynak : ScienceAlert
Tıp ve Sağlık Gündemi 